Yeni Gelişme
Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin ilk paketi olan 7188 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun“), 24 Ekim 2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında belirlenen amaç ve hedefler doğrultusunda düzenlemeler içeren bu Kanun ile Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda (“CMK“) önemli değişiklikler yapıldı.
Getirilen Yenilikler
Kanun ile CMK’de yapılan en önemli değişiklikler şu şekilde sıralanabilir:
Soruşturma aşamasındaki tutukluluk sürelerine sınır getirildi: CMK’nin “Tutuklulukta geçecek süre” başlıklı 102. maddesinde yapılan değişiklikle, soruşturma aşamasındaki tutukluluk sürelerine sınır getirildi. Eski düzenlemede soruşturma aşamasında tutukluluğun ne kadar süreceğine ilişkin net bir hüküm bulunmamaktaydı. Bu yenilikle birlikte, soruşturma aşamasında tutukluluk süresi, ağır ceza mahkemesi alanına girmeyen suçlarda 6 ayı; ağır ceza mahkemesi alanına giren suçlarda ise 1 yılı geçemeyecektir. Devlete karşı işlenen suçlarla, Terörle Mücadele Yasası kapsamındaki suçlarda ise tutukluluk süresi en fazla 1 yıl 6 ay olacak ve 6 aylığına bir kez uzatılabilecektir. Tutukluluk sürelerine ilişkin 102. maddede yapılan değişiklik, 24 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacaktır.
Uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar ile kanunda belirtilen bazı suçlar hariç olmak üzere, üst sınırı 3 yıl veya az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda kamu davasının açılmasının 5 yıl süre ile ertelenmesi imkanı getirildi: CMK’nın “Kamu davasını açmada takdir yetkisi” başlıklı 171. maddesinin ikinci fıkrasında yapılan değişiklikle kamu davasının açılmasının 5 yıl süre ile ertelenmesi kapsamındaki suçların sınırı genişletilmiş oldu. Bu değişiklik öncesinde cumhuriyet savcısı, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olup, üst sınırı 1 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı dava açılmasının ertelenmesine karar verebilirdi. Yeni düzenleme uyarınca, kamu davasının açılmasının ertelenmesinde üst sınır 3 yıla çıkarılmış oldu. Bu maddenin yürürlüğe girdiği 24 Ekim 2019 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş dosyalar ise yeni düzenlemenin kapsamı dışında bırakıldı.
Seri muhakeme usulü getirildi: Bu yenilikle birlikte, Türk Ceza Kanunu’nda (“TCK“) düzenlenen bazı suçlarla Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, Orman Kanunu, Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun ve Kooperatifler Kanunu’nda yer alan bazı suçlarda avukatla temsil edilen şüphelinin, cumhuriyet savcısıyla anlaşma yapması usulü getirildi. Buna göre savcı, şüpheliye seri muhakeme usulü uygulanmasını teklif edecek ve eğer şüpheli avukat huzurunda bunu kabul ederse seri muhakeme usulü uygulanacaktır. Bu doğrultuda, cumhuriyet savcısı suçun alt ve üst sınırı arasında belirleyeceği temel cezadan yarı oranında indirim yapmak suretiyle yaptırımı belirleyecek, gerekirse cezayı erteleme kapsamına da alabilecektir. Seri muhakeme usulüne ilişkin hükümler 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanacaktır. 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda ise seri muhakeme usulünü uygulanmayacaktır.
Basit yargılama usulü getirildi: Basit yargılama usulünün, daha önce ceza yargılama sisteminde uygulama alanı yoktu. Kanun ile yapılan değişiklik çerçevesinde, asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda, basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilecektir. Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde, iddianame; sanık, mağdur ve şikayetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmaların 15 gün içinde yazılı olarak bildirilmesi istenecektir. Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın hüküm kurulabilecektir. Mahkumiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza 1/4 oranında indirilecektir. Basit yargılama usulüne ilişkin hükümler 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayacak olup, 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda basit yargılama usulü uygulanamayacaktır.
Temyiz edilebilecek kararların kapsamı genişletildi: TCK’da düzenlenen; (i) hakaret, (ii) halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit, (iii) suç işlemeye tahrik, (iv) suçu ve suçluyu övme, (v) halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama, (vi) kanunlara uymamaya tahrik, (viii) Cumhurbaşkanına hakaret, (ix) Devletin egemenlik alametlerini aşağılama, (x) Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama, (xi) Silahlı örgüt, (xii) Halkı askerlikten soğutma suçları ile Terörle Mücadele Kanunu ve Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda yer alan bazı suçlarda verilen hükümler bölge adliye mahkemeleri ceza dairelerinde kesinleşmeyecektir. Bu suçlara ilişkin verilen kararlara karşı Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilecektir.
Sonuç
Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında belirlenen amaç ve hedefler doğrultusunda düzenlemeler içeren Kanun ile ceza hukuku sisteminde önemli ve köklü değişiklikler yapılmıştır.
Kanaatimizce, yapılan bu değişikliklerle uzun tutukluluk süreleri ve uzun yargılama sürelerinin önüne geçilmesi yolunda önemli adımlar atılmıştır. Temyize tabi hükümlerin sayısının arttırılmış olması Türkiye’deki yargı sisteminin gelişmesi ve Yargıtay’ın içtihat mahkemesi özelliğinin güçlenmesi bakımından önem arz etmektedir.
