Türkiye’deki öncü tahkim kurumlarından biri olan İstanbul Tahkim Merkezi (“ISTAC“), 26 Ekim 2015 tarihli Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları’ndan sonra 15 Kasım 2019 tarihinde alternatif uyuşmazlık çözümüne ilişkin ISTAC Arabuluculuk-Tahkim Kuralları’nı (“Kurallar“) yayımladı.
Med-Arb nedir?
Kısaca “Med-Arb” (Mediation-Arbitration) olarak tanımlanan arabuluculuk-tahkim uygulaması, taraflar arasındaki uyuşmazlığın öncelikle arabuluculuk yöntemiyle, tarafların anlaşamaması halinde ise tahkim yoluyla nihaî olarak çözümlenmesini öngören alternatif bir uyuşmazlık yöntemidir. Med-Arb ile arabuluculuk ve tahkimin aynı dava sürecinde iki aşamalı olarak birlikte kullanılması, ticari uyuşmazlıkların çözümünün daha da hızlandırması, kolaylaştırması ve iş insanlarının uyuşmazlıklarını mahkemelere gitmeden arabuluculuk ve tahkimi birlikte kullanarak çözmelerine olanak sağlamaktadır. Bu uygulamada arabulucu olarak görev yapan kişinin aynı uyuşmazlık hakkındaki tahkim yargılamasında hakem olarak görev yapması ise tarafların açık ve yazılı onayına bağlıdır.
Kurallar’a göre taraflar, Med-Arb anlaşmasını aralarında belirlenebilir bir hukukî ilişkiden doğabilecek veya doğmuş bir uyuşmazlığın çözümü için uyuşmazlığın nihaî olarak çözümlenmesine kadar herhangi bir aşamada yapabilirler. Kurallar’ın uygulanabilmesi için tarafların Med-Arb sürecinin ISTAC nezdinde yapılacağını kararlaştırmaları ya da taraflar arasında uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak önceden kararlaştırılan arabuluculuk ve tahkim yöntemlerinin ayrı ayrı ISTAC Kurallar’ı uyarınca yürütüleceğini kabul etmeleri yeterlidir.
Türkiye ve Arabuluculuk
19 Aralık 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7155 sayılı Kanun uyarınca alacak ve tazminat taleplerine ilişkin olarak ticari dava açmak için tarafların öncelikle arabuluculuk sürecini başlatması gerekmektedir. Yine aynı Kanun ile 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’na (“Arabuluculuk Kanunu“) bir hüküm eklenerek Arabuluculuk Kanunu’nun 18/A maddesi uyarınca, tarafların uyuşmazlıklarını tahkim yoluyla çözmeyi kararlaştırdıkları hallerde dava şartı olarak arabuluculuğa ilişkin hükümlerin uygulanmayacağı düzenlenmiştir. Buna göre, tarafların aralarında bir tahkim sözleşmesi varsa, taraflar uyuşmazlıklarını zorunlu arabuluculuk yoluna başvurmadan tahkim yoluyla çözebilmektedir. Bununla birlikte arabuluculuk uygulamasının oldukça hızlı bir şekilde yer edindiği Türkiye’de, Kurallar ile uyuşmazlığını mahkeme yerine alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle çözmek isteyen taraflar için de tahkime gitmeden önce arabuluculuğa başvurma imkânı sağlanmıştır.
Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın yayımladığı Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk İstatistikleri’ne göre, 2019 yılında görülen toplam 119.787 adet dosyanın %57’sinin tarafların anlaşması ile sonlandığı, %43’ünün ise anlaşamamaları ile sonlandığı görülmektedir. Med-Arb’ı tahkim ve arabuluculuğu birleştiren yenilikçi bir uyuşmazlık çözüm yolu olarak tanımlayan ISTAC yetkilileri, amaçlarının ticari davalarda zorunlu arabuluculuk ile çözülemeyen %43 oranındaki dosyayı ISTAC nezdinde alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile çözüme kavuşturmak olduğunu belirtmiştir. Böylelikle tarafların arabuluculuk süreci sonunda anlaşmamaları halinde, mahkemelere kıyasen daha kısa ve aynı zamanda gizliliğin sağlandığı bir yol olan tahkime gidilmesi adına proaktif ve yenilikçi bir çözüm geliştirilerek İstanbul’un dünyanın en büyük tahkim merkezlerinden biri olması amaçlanmaktadır.
Türkiye’nin arabuluculuk konusunda attığı önemli bir diğer adım olan Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Uluslararası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ni (“Singapur Sözleşmesi“) imzalaması ile de sulh anlaşmasını onaylayan bir mahkeme veya hakem kararına gerek kalmaksızın anlaşmaların icrası mümkün kılınmıştır. Böylece sözleşmelerinde Med-Arb maddesi bulunan tarafların Med-Arb’ın ilk basamağı olan arabuluculuk sürecinde anlaşmaları halinde, tutanak altına alınan sulh anlaşmasının icrası Singapur Sözleşmesi’ne taraf olan devletlerde icra etme imkânı güvence altına alınmıştır.
Sonuç
ISTAC, arabuluculuk ve tahkimi birleştirerek uyuşmazlıkların çözümünde zaman ve masraflardan tasarruf sağlayan Med-Arb’ı dünyaya tanıtmıştır. Böylece dünyada ilk kez seçkin tahkim kurumlarından biri resmi olarak Med-Arb’ı bir uyuşmazlık çözüm yolu olarak teşvik etmiştir. Arabuluculuk kültürünün gittikçe yerleştiği Türkiye’de, Kurallar’ın yürürlüğe girmesi ile uyuşmazlıkların, arabuluculuk sürecinde çözülememesi halinde bile, yerel mahkemeler yerine tahkime gidilerek hem daha kısa sürede hem de daha az masrafla çözülecek olması ISTAC’ın yaygınlaştırılması ve İstanbul’un tahkim merkezi olması için atılmış önemli bir adımdır.
Kurallar’a ISTAC’ın internet sitesinden (https://istac.org.tr/) ulaşabilirsiniz.
