Milletlerarası Ticaret Odası (MTO) dünya çapında açılan çok sayıda yeni dava ile MTO için yoğun bir yıl olduğu anlaşılan 2019 yılı için uyuşmazlık çözüm istatistiklerini yayımladı. İstatistiklere göre geçtiğimiz yıl MTO Uluslararası Tahkim Divanı (MTO Divanı), 851’i MTO Tahkim Kuralları kapsamında ve 18’i Atama Makamı kuralları kapsamında olan toplam 869 yeni dava kaydetmiştir.
2019 yılı istatistiklerinin dikkat çeken noktaları arasında tahkimin artan popülerliği ile tarafların milliyetlerinin, hakemlerin coğrafi kökenlerinin ve cinsiyetlerinin çeşitliliği yer almaktadır.
Genel dava yükü
Yeni açılan davalar bakımından 2019 yılı, 2016 yılının 966 sayılık rekorunun peşinden, en yüksek ikinci sayıya sahip olan yıl olarak kayıtlara geçmiştir. 2019 yılının sonu itibariyle, MTO Divanı 869’u yeni açılmış olmak üzere 1.694 adet derdest dava kaydetmiştir. Türkiye’den 24 davacı ve 23 davalı olmak üzere 47 dava ile Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa’da en çok temsil edilen ülke olmayı sürdürmüştür.
İstatistikler aynı zamanda MTO tahkiminin çeşitli sektörlerde popüler olduğunu göstermektedir. Yeni davalar 20’den fazla kategoriye ayrılmış geniş bir sektör yelpazesine yayılmıştır. İnşaat/mühendislik (211 dava) ve enerji (140 dava) uyuşmazlıkları MTO tahkim davalarının çoğunluğunu oluşturmaktadır ve önceki yıllarda olduğu gibi MTO tahkim dava yükünün yaklaşık %40’ına tekabül etmektedir.
Hız ve etkililik
2019 yılında, MTO Divanı 145 kısmi karar, 397 nihai karar ve 44 tarafların anlaşmasıyla verilen karar olmak üzere toplamda 586 kararı onamıştır. Bu rakam 2018’de 599 karar ile ulaşılan rekordan sadece biraz daha düşüktür.
Tahkimin özellikle hız ve etkililik sebebiyle tercih edilen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğu göz önüne alındığında, önemli bir diğer istatistik yargılama süreleridir. Nihai karara erişmek için ortalama tahkim süresi 2018’de 28 ayken 2019’da bu süre 26 aydır.
Tahkimde kapsayıcılık
2019 istatistikleri tarafların ve hakemlerin milliyetleri, cinsiyetleri ve yaşları bakımından çeşitliliğin ve kapsayıcılığın arttığını göstermektedir.
- Milliyet: 2019 yılında MTO tahkimine 147 ülke ve bağımsız bölgeden taraflar başvurmuştur.
33 Afrika ülkesinden toplam 188 taraf MTO tahkiminin tüm taraflarının %7.5’ini temsil etmektedir. Önceki yıllarda olduğu gibi, 2019 yılında da Amerika’dan taraflar tüm MTO tahkimi taraflarının %25’ini oluşturmaktadır. MTO tahkimindeki tarafların yaklaşık %30’u Asya-Pasifik’ten gelmekte ve önceki yıllarda olduğu gibi Avrupa’lı taraflar toplamın yaklaşık %40’ını temsil etmektedir.
Çeşitlilik hakem heyetleri bakımından da söz konusudur. 2019’da onaylanan veya atanan hakemler 89 farklı yargı yerinden gelmektedir — bu sayı bugüne dek ulaşılan en yüksek sayıyı teşkil etmektedir. Yeni temsil edilen ülkelerin arasında Azerbaycan, Botsvana, Haiti, Malavi, Filistin, ve St. Kitts ve Nevis yer almaktadır.
MTO tahkiminde görev yapan hakemler, önceki yıllardaki gibi, çoğunlukla İngiliz (258 hakem, %17.5), İsviçreli (147 hakem, %10), Fransız (116 hakem, %7.9), Amerikalı (107 hakem, %7.3) ve Alman’dır (87 hakem, %5.9). 2019 yılında ikisi başhakem olmak üzere toplam 11 Türk hakem görev yapmıştır.
- Cinsiyet: İstatistikler hakem heyetinde cinsiyet kapsayıcılığını da içermektedir. 2019 yılında, 2018’deki 273 kadın hakeme kıyasla, toplam 312 kadın hakem atanmış veya onaylanmıştır. Bu sayı toplam onaylanan/atanan hakem sayısının %21’ine karşılık gelmektedir (2018 yılında %18.4), fakat atanan/onaylanan hakemlerin çoğunun erkek uygulamacılar olduğu göz önüne alındığında bu konuda daha kat edilecek çok yol olduğu söylenebilir.
- Yaş: Genç hakemler değer kazanmaktadır. MTO Divanı tarafından (doğrudan veya MTO Ulusal Komitesinin önerisiyle) atanan hakemler, önceki yıllarda olduğu gibi, yaklaşık 5 yaş gençleşmiştir. (51.5)
Sonuç
Yıllık olarak yayımlanan bu istatistikler tahkimdeki değişikliklerin ve gelişmelerin gözlemlenmesi ve eksikliklerin tespit edilebilmesi için oldukça önemlidir. Bu istatistikler MTO’nun, 47 dava ile Türkiye de dâhil olmak üzere birçok farklı ülkeden çokça dosya ve dava ile yaygın bir tahkim merkezi olmaya devam ettiğini göstermektedir. Diğer yandan MTO tahkimi popüler olmakla beraber istatistiklere göre MTO tahkim yargılamaları ortalama en az iki yıl sürmektedir ancak bu konuda ilerleme sağlanması önümüzdeki yıllarda tahkimin daha da dijitalleştirilmesiyle mümkün olabilir.
© Milletlerarası Ticaret Odası (MTO), MTO Uyuşmazlık Çözümü 2019 İstatistikleri’ne buradan erişilebilir.
