Yeni Gelişme
Rekabet Kurumu (“Kurum“) 2020 Yıllık Raporu’nu (“Rapor“) 26 Mart 2021 tarihinde resmi internet sitesinde yayımladı. Rapor, Kurum’un 2020 yılındaki faaliyetleri hakkında genel bir bakış açısı sağlamaktadır. Rapor’un önsözünde de belirtildiği üzere, Kurum, Covid-19 salgınının yarattığı belirsizlikler ve iktisadi faaliyetlerin yavaşlaması sebebiyle piyasalara duyulan güvenin ve rekabet-dinamizm-refah bağlantısının korunması için çabalarını artırmıştır. Sonuç olarak, Kurum, öncelikle organize perakende, e-ticaret, gıda, ev temizliği ürünleri, tıbbi ve koruyucu maskeler ile el dezenfektanları gibi pazarlara odaklanmıştır. Her halükarda, Kurum, salgının olumsuz etkilerine rağmen 2019-2023 dönemine ilişkin Stratejik Planı’nda öngörülen tün performans hedeflerini gerçekleştirmiştir.
Değişiklikler, Yasal Düzenlemeler ve Gelecek Planları
Bir “değişim” yılı olarak nitelendirilebilecek 2020 yılının etkileri, 2021 yılının üçüncü ayında hala görülebilmektedir. Rapor’da belirtildiği üzere, 2020 yılında etkin bir rekabet politikasının tesis edilebilmesi açısından, Türk rekabet hukukunun iktisadi ve teknolojik gelişmelere adapte olması ve Avrupa Birliği uygulamalarına uyum sağlaması adına 7246 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun Değişikliği“) 24 Haziran 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun Değişikliği, birleşme ve devralmalara ilişkin Etkin Rekabetin Önemli Ölçüde Azaltılması (SIEC) Testi, rekabeti kayda değer ölçüde kısıtlamayan uygulamalara ilişkin de minimis istisnası ile uzlaşma ve taahhüt mekanizmalarını getirmiştir. Kurum ayrıca, “Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz”u yayımlamış ve aynı zamanda çevrim içi pazaryerleri, hızlı tüketim malları perakendeciliği, yaş meyve ve sebze, akaryakıt ve finansal teknolojiler gibi konularda sektör incelemeleri başlatmıştır. Söz konusu sektör incelemelerinin 2021 yılının sonuna kadar tamamlanmaları hedeflenmektedir. Son olarak, Rapor’da, Kurum için en önemli konulardan biri olan dijitalleşmeye ilişkin olarak, etkili rekabet hukuku politikaları ve uygulamaları geliştirilmesini sağlamak üzere gerçekleştirilen çalışmaların sürdürüleceği ve bu piyasaların yakından takip edilmeye devam edileceği belirtilmiştir.
Bırakalım Sayılar Konuşsun
2019 ile kıyaslandığında, Rekabet Kurulu (“Kurul“) kararlarının sayısında %2 oranında küçük bir artış olmuştur. Nitekim 2019 yılında 312 adet dosyaya ilişkin karar verilirken, 2020 yılında 319 adet dosya hakkında karar verilmiştir. 2020 yılında karara bağlanan dosyaların yaklaşık %69’u birleşme ve devralmalara, %20’si rekabet ihlallerine, %11’i ise muafiyet/menfi tespite ilişkindir.
- Rekabet Hukuku İhlalleri: Kurul’un 2020 yılında rekabet hukuku ihlallerine ilişkin aldığı 65 kararın 29’u soruşturma süreci sonunda, 36’sı ise önaraştırma süreci sonunda alınmıştır. Kurul’un 15’i soruşturma olmak üzere 69 dosya hakkında karar verdiği 2019 yılı ile kıyaslandığında, 2020 yılındaki karar sayısında kayda değer olmayan bir düşüş gerçekleşse de, 2020 yılında soruşturmalar neticesinde verilen karar sayısında bir artış gerçekleşmiştir. İlaveten, söz konusu 65 dosyadan 36’sı rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalara (31’i rakipler arasındaki, 10’u tedarik zincirinin farklı seviyelerindeki teşebbüsler arasındaki anlaşmalara ilişkin olup, ikisi ise karma niteliktedir) ilişkin olup, 22’si hâkim durumun kötüye kullanılmasına ilişkindir ve yedisi ise karma niteliğe sahiptir.Ayrıca, soruşturma neticesinde sonuçlanan 29 dosyadan 10’unda iddialar reddedilmiş, 16 adet dosyada teşebbüslere idari para cezası uygulanmasına hükmedilmiş ve üç dosya ise Kanun Değişikliği ile getirilen taahhüt mekanizmasının ilk örnekleri olarak taahhütlerle sonuçlandırılmıştır. Soruşturmaların en çok ilgili olduğu sektörler; (i) kimya ve madencilik, (ii) makine endüstrisi, (iii) sağlık hizmetleri, (iv) lojistik, depolama ve posta, (v) bilişim teknolojileri ve platform hizmetleri olarak sıralanmıştır.
- Birleşme ve Devralmalar: 2020 yılında Kurul, 150’si devralma, 62’si ortak girişim ve sekizi birleşme olmak üzere toplam 220 adet işlemi inceleyerek karara bağlamıştır. 208 adet birleşme ve devralma dosyasının incelendiği 2019 yılı ile kıyaslandığında, dosya sayısında yalnızca küçük bir artış olmuştur. En çok birleşme ve devralma işlemi gerçekleştirilen ilk altı sektör kimya ve madencilik; otomotiv ve taşıtlar; makine endüstrisi; altyapı hizmetleri; bilişim teknolojileri ve platform hizmetleri olarak belirtilmiştir. Kurul, bu işlemlerin 190 adedine koşulsuz, bir adedine ise koşullu izin vermiş olup, bir işleme ise izin vermemiştir. Kurul’un önüne gelen 28 adet işlemin ise kapsam dışı veya izne tabi olmadığı sonucuna varılmıştır. Son olarak Kurul, altı işlemi nihai incelemeye almış, bu işlemlerin üçü 2020 yılında sonuca bağlanırken, kalan üçü hakkında ise incelemeler devam etmektedir.
- Muafiyet ve Menfi Tespit Kararları: Kurul, 2020 yılında, esas olarak banka, sermaye piyasası, finans ve sigorta hizmetleri ile sağlık hizmetlerine ilişkin sektörler hakkında 31 adet muafiyet ve üç adet ise menfi tespit dosyasını karara bağlamıştır, Kurul, ilgili kararların 15’ini bireysel muafiyet ile neticelendirirken, yedisine koşullu muafiyet tanımış, diğer yedi karara ise muafiyet tanınmaması sonucuna varmıştır. Herhangi bir koşullu muafiyet kararının olmadığı ve yalnızca bir bireysel muafiyet başvurusunun reddedildiği 2019 yılı ile karşılaştırıldığında, 2020 yılında koşullu muafiyetler kararlarında belirgin bir artış gerçekleşmiştir.
İdari Para Cezaları
Rapor, teşebbüslere uygulanan idari para cezalarına ilişkin tam karşılaştırmalı bir yıllık özet sağlamaktadır;
- Kurul, 2020 yılında rekabet ihlallerinden dolayı teşebbüslere toplam 1,96 milyar TL idari para cezası vermiştir. 2019 yılındaki 237 milyon TL’lik toplam ceza miktarı ile kıyaslandığında 2020 yılında ceza miktarlarında ciddi bir artış kaydedilmiştir.
- Rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar sebebiyle verilen idari para cezalarının toplam 1,657 milyar TL tutarındayken, hâkim durumun kötüye kullanılması sebebiyle verilen idari para cezalarının toplamı 307 milyon TL tutarındadır.
- Kurul’un çevrimiçi pazarlara olan ilgisi, ilgili teşebbüslere uygulanan idari para cezalarını da etkilemiş bilişim teknolojileri ve platform hizmetleri sektöründeki teşebbüslere 2020 yılında verilen toplam ceza miktarı 295 milyon TL olarak belirtilmiştir. Bununla birlikte, Kurul’un dört akaryakıt şirketine toplam 1,524 milyar TL’lik rekor bir idari para cezası uyguladığı kimya ve madencilik sektörü ise, idari para cezası miktarının en yüksek olduğu sektör olarak ifade edilmiştir.
- Başvurularda yanlış ya da yanıltıcı bilgi/belge sağlanması sebebiyle teşebbüslere 838.656 TL idari para cezası verilirken, bilgi isteme ve/veya yerinde inceleme kapsamında yanlış ya da yanıltıcı bilgi sağlanması neticesi verilen ceza miktarı 61,5 milyon TL tutarında olmuştur.
- Yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılması sebebiyle 2,6 milyon TL idari para cezası uygulanmıştır.
- Birleşme ve devralma işlemlerinin süresi içinde bildirilmemesi nedeniyle 21 milyon TL idari para cezası uygulanmıştır.
- Nispi idari para cezalarının miktarı ise 151,4 milyon TL olmuştur.
Sonuç
Rapor, gelecek döneme ilişkin Kurul’un önceliklerini şu şekilde sıralamıştır: (i) 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’daki değişiklikler ile paralel olarak ikincil mevzuatın geliştirilmesi, (ii) delil elde etme yöntemlerinin etkinleştirilmesi, (iii) dijital pazarların yakından takip edilmesi, (iv) rekabet hukuku kültürünün ve farkındalığının artırılması, (v) rekabet politikasına ilişkin uluslararası ilişkilerin geliştirilmesi ve (vi) kurumsal performansın ve kapasitenin artırılması. Kurul’un de minimis ve taahhüt müesseselerine ilişkin tebliğlerinin hâlihazırda 16 Mart 2021 tarihinde yürürlüğe girdiği ve uzlaşma yönetmeliği taslağının 18 Mart 2021 tarihinde yayımlandığı göz önünde bulundurulduğu, Kurul’un ilk hedefini gerçekleştirdiği söylenebilecektir. Bu çerçevede, 2020 yılı bir değişim yılı olarak nitelendirilecekse, 2021 yılının da gözlem ve tecrübe yılı olacağı beklenmektedir.
