Yeni Gelişme
24 Şubat ve 26 Şubat 2021 tarihlerinde Resmi Gazete’de yayınlanan mevzuat değişiklikleri ile suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanın önlenmesi mevzuatında önemli değişiklikler yapıldı. Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’te (“Tedbirler Yönetmeliği”), Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik’te (“Uyum Programı Yönetmeliği”) ve Tebliğ Sıra No. 18 ile Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği Sıra No: 5’te (“Tebliğ Sıra No. 5”) yapılan değişiklikler 31405 (2. Mükerrer) ve 31407 sayılı Resmi Gazeteler’de yayınlandı. Tedbirler Yönetmeliği, Uyum Programı Yönetmeliği ve Tebliğ Sıra No. 5’te yapılan değişiklikler 1 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Tedbirler Yönetmeliği’ndeki Başlıca Değişiklikler Neler?
- Yükümlüler maddesinin kapsamı genişletildi.
- Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlara ve iş makineleri dahil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının alım satımı ile uğraşanlara ek olarak bu işlemlere aracılık edenler de Tedbirler Yönetmeliği kapsamına dahil edildi.
- Ayrıca Tedbirler Yönetmeliği’nde sayılan işlerle sınırlı olmak kaydıyla serbest avukatlar da Danıştay Onuncu Dairesi’nin 2013 yılında benzer bir ibareyi iptal etmesinin ardından yeniden Tedbirler Yönetmeliği kapsamına alındı.
- Yükümlüler nezdinde yapılan işlemlerde kimlik tespiti yapma zorunluluğu için öngörülen alt sınırlar aşağıdaki şekilde yükseltildi:
- İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 20.000 TL’den 75.000 TL’ye,
- Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 2.000 TL’den 7.500 TL’ye artırıldı.
- Tedbirler Yönetmeliği’ne eklenen 6/A maddesi ile gerçek kişilerde uzaktan kimlik tespiti mümkün hale geldi. Buna göre yükümlünün asli faaliyet alanı ile ilgili mevzuatta müşteri ile yüz yüze gelinmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına imkan verilmiş olması halinde, gerçek kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde müşteri kimliğinin doğrulanması amacıyla uzaktan kimlik tespiti yöntemleri kullanılabilecek.
- Tedbirler Yönetmeliği ile “bir malvarlığının belirli bir lehtar ya da lehtar grubunun yararlanması için, malvarlığının maliki olan sözleşme kurucusu tarafından, söz konusu malvarlığının yönetimi, kullanımı ya da sözleşmede belirtilen diğer tasarruflarda bulunulması amacıyla sözleşmeyi icra eden bir mütevellinin kontrolüne bırakılmasını hüküm altına alan hukuki ilişki” olarak tanımlanan “güven sözleşmesi” mevzuata dahil edildi ve yurt dışında kurulmuş güven sözleşmelerinde kimlik tespiti için farklı bir rejim öngörüldü.
- Elektronik para transfer mesajlarında yer alacak bilgilere ve bu bilgilerin teyidine ilişkin yeni düzenlemeler yapıldı.
- 7.500 TL ve üzeri yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında daha önce öngörülen gönderene ait bilgilere yer verilmesi zorunluluğun yanı sıra bu bilgilerin teyidi de zorunlu hale geldi. Ayrıca, artık bu mesajlarda alıcının adı ve soyadına, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerin unvanına, diğer tüzel kişiler ve tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin tam adına, hesap numarasına, hesap numarasının bulunmadığı durumda işlemle ilgili referans numarasına yer verilecek. Alıcıya ait bilgilerin teyit edilmesi ise zorunlu olmayacak.
- 7.500 TL’nin altındaki yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında gönderenin ve alıcının adı ve soyadına, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerin unvanına, diğer tüzel kişiler ve tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin tam adına, hesap numarasına, hesap numarasının bulunmadığı durumda işlemle ilgili referans numarasına yer verilmesi zorunluluğu getirildi. Gönderene ve alıcıya ait bu bilgilerin teyit edilmesi zorunlu olmayacak.
- Tedbirler Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle (i) kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar ile bu işlemlere aracılık edenler, (ii) ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler, (iii) noterler, (iv) Tedbirler Yönetmeliği’nde belirtilen işlerle sınırlı olmak koşuluyla serbest avukatlar, (v) bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler ve (vi) finansal piyasalarda denetim yapmakla yetkili bağımsız denetim kuruluşları “finansal olmayan belirli iş ve meslekler” olarak tanımlandılar. Finansal olmayan belirli iş ve meslekler olarak tanımlananlar artık finansal kuruluşlar gibi Tedbirler Yönetmeliği’nin 20. maddesinde belirtilen şekilde teknolojik risklere karşı tedbir almak, 25. maddesi uyarınca riskli ülkeleri içeren iş ilişkileri ve işlemlerde özel dikkat göstermek ve 26/A maddesi uyarınca risk temelli yaklaşım çerçevesinde tespit edecekleri yüksek riskli durumlarda ek tedbirler almak zorunda olacaklar. Bu yükümlülüklere uymayan yükümlüler Tedbirler Yönetmeliği’nin 39. maddesinin 2. fıkrası uyarınca adli para cezası uygulanır.
- Mali Suçları Araştırma Kurulu (“MASAK”) yükümlülük denetimini yerinde veya uzaktan denetim yöntemleri ile yapabilecek ve yükümlülük denetimi görevini bünyesinde istihdam edilen ve bu işle görevlendirilecek hazine ve maliye uzmanları vasıtasıyla yerine getirebilecek.
Uyum Programı Yönetmeliği’ndeki Başlıca Değişiklikler Neler?
- Yükümlülere ilişkin kapsam genişletilerek (i) kambiyo mevzuatında belirtilen A grubu yetkili müesseseler, (ii) finansman, faktoring ve finansal kiralama şirketleri, (iii) portföy yönetim şirketleri, (iv) kıymetli madenler aracı kuruluşları, (v) elektronik para kuruluşları ve (vi) münhasıran fatura ödemelerine aracılık hizmeti, münhasıran ödeme emri başlatma hizmeti ve münhasıran ödeme hesabına ilişkin bilgilerin sunulması hizmetini sağlayanlar hariç ödeme kuruluşları da Uyum Programı Yönetmeliği kapsamında uyum programı oluşturacak yükümlüler arasına alındı. Dolayısıyla, bu yeni eklenen şirketler Uyum Programı Yönetmeliği’nde belirtilen yükümlülüklere uymak zorunda olacak.
- 27 Aralık 2020 tarihinde 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’a eklenen “finansal grup” tanımı Uyum Programı Yönetmeliği’ne de eklendi. Bu tanıma göre, merkezi Türkiye’de ya da yurtdışında bulunan bir ana kuruluşa bağlı veya bu kuruluşun kontrolünde bulunan Türkiye’de yerleşik finansal kuruluşlar ile bunların şube, acente, temsilci ve ticari vekil ve benzeri bağlı birimlerinden oluşan grup “finansal grup” olarak değerlendirilecek. Ayrıca, Uyum Programı Yönetmeliği’nde finansal grubun mahiyetine ilişkin detaylı düzenlemeler yapıldı.
- Uyum programı oluşturma yükümlülüğünün finansal gruplar için kapsamı belirlendi. Ayrıca, belirli tedbirlerin iki yılda bir gözden geçirilmesi ve gerekli güncellemelerin yapılması yükümlülüğü getirildi. Uyum programının finansal grup seviyesinde yürütülmesinin gözetiminde sorumluluk nihai olarak Uyum Programı Yönetmeliği’nin 6. Maddesi kapsamında ana finansal kuruluşun yönetim kuruluna atfedildi.
- Uyum Programı Yönetmeliği’nde belirtilen ilgili yükümlüler için uyum görevlisi atamasının yanı sıra uyum görevlisi yardımcısı atama yükümlülüğü getirildi. Bu atamaların belirli müddetlere kadar yapılması gerekiyor.
- Finansal grup içi bilgi paylaşımı ve finansal grup uyum görevlisi atanması ve uyum biriminin faaliyetleri düzenlendi.
- Mevzuatta önceden de yer alan kurum politikası oluşturma yükümlülüğünün kapsamı genişletildi. Finansal grup da kurum politikası oluşturmak zorunda olacak. Ayrıca, yükümlüler faaliyet izninin alınmasını müteakip, uyum görevlisinin atandığı tarihten itibaren en geç otuz gün içinde kurum politikasını oluşturmak zorunda olacak. Aynı süre finansal grup içinde tanındı.
- Yükümlüler Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın hazırladığı eklerde yer alan kurum politikası taahhüt formunu imzalayıp kurum politikasının onay tarihinden itibaren otuz gün içinde MASAK’a göndermek zorunda olacaklar. Halihazırda kurum politikası oluşturmuş olan yükümlüler ile (i) kambiyo mevzuatında belirtilen A grubu yetkili müesseseler, (ii) finansman, faktoring ve finansal kiralama şirketleri, (iii) portföy yönetim şirketleri, (iv) kıymetli madenler aracı kuruluşları, (v) elektronik para kuruluşları ve (vi) yukarıda bahsedilen şekilde ödeme kuruluşları, eklerde yer alan kurum politikası taahhüt formunu doldurup 1 Temmuz 2021 tarihine kadar MASAK’a göndermeleri gerekiyor.
Tebliğ Sıra No. 5’teki Başlıca Değişiklikler Neler?
Tebliğ Sıra No. 5, Tedbirler Yönetmeliği Madde 26 kapsamında müşterinin tanınmasına yönelik tedbirler bakımından yükümlülere daha basit tedbirler öngörüyor. MASAK Tebliğ Sıra No. 18 ile Tebliğ Sıra No. 5’te öngörülen basit tedbirlerin hem kapsamında hem de belirtilen parasal limitler de değişiklikler öngörüldü. Bu değişiklikler arasında elektronik para ve ödeme kuruluşlarına ilişkin işlemler için kimlik tespiti sırasında alınan bilgilerin teyidinden muaf olan işlemlerin parasal limitleri artırıldı. Gerçek kişi müşteriler için ön ödemeli kartlara ilişkin işlemlerde kimlik tespiti yapılmasında muaf olunan işlemlerin parasal limitleri artırıldı.
Müşterinin hisseleri Borsa İstanbul Anonim Şirketi’ne kote edilmiş şirket olduğu işlemlerde ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerde kimlik tespiti yapılıyordu. Ancak bu durumlarda alınan bilgilerin teyidi zorunlu değildi. Artık müşterinin veya müşterinin yüzde elliyi aşan çoğunluk hissesine sahip ortağının hisseleri Borsa İstanbul Anonim Şirketi’ne kote edilmiş ise müşterinin kimlik tespiti yapıldıktan sonra alınan bilgilerin teyidi zorunlu olmayacak.
Sonuç
Hem Tedbirler Yönetmeliği ve hem de Uyum Programı Yönetmeliği “yükümlüler” tanımını genişletti. Ayrıca, yükümlüler için çeşitli ek yükümlülükler getirildi. Bu yükümlülüklerin 1 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girdiği düşünülürse, yükümlülerin kendileri için uygulanacak yükümlülükleri tespit edip bunlara ilişkin atılması gereken adımları, yönetmeliklerde belirtilen tarihlere kadar tamamlamaları önem ifade ediyor. Aksi takdirde yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle MASAK tarafında verilecek idari para cezaları ile karşı karşıya kalabilirler.
