Telif Hakları Alanında Meslek Birlikleri Yönetmeliği nasıl değişiklikler öngörüyor?

5405 sayılı cumhurbaşkanı kararı uyarınca yürürlüğe konulmasına karar verilen “Telif Hakları Alanında Meslek Birlikleri Yönetmeliği” (“Yönetmelik”), 7 Nisan 2022 tarihli ve 31802 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (“FSEK”) “Meslek Birliklerinin Kurulması” başlıklı 42. maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Yeni Gelişme

Yönetmelik’in 7 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle paralel olarak, aynı tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan cumhurbaşkanı kararları ile “Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük” (“Tüzük”) ile “Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri Tip Statüsü” yürürlükten kaldırılmıştır. Teknolojik gelişmelere uyum sağlanması ve kırtasiyeciliğin azaltılması amaçlarıyla anılan Tüzük’ün yerine geçmek üzere hazırlanan Yönetmelik ile FSEK ve ilgili diğer mevzuatta gerçekleştirilen değişikliklere uygun düzenlemelerin yapılması, telif hakları sisteminde meslek birliklerinin işleyişini etkileyecek ulusal gelişmeler ile 2014/26/AB sayılı “Telif Hakları ve Bağlantılı Haklara İlişkin Toplu Hak Yönetimi ve İç Pazarda Müzik Eserlerinin İnternet Üzerinden Kullanımlarına İlişkin Hakların Çoklu Bölgesel Lisanslanması Hakkında AB Direktifi” başta olmak üzere uluslararası gelişmeler doğrultusunda meslek birliklerinin daha etkin ve şeffaf hale getirilmesi istenmektedir. Yönetmelik, eser sahibi, bağlantılı hak sahibi ve kitap yayımcısı meslek birliklerinin kurulması, işleyişi, üyelik rejimleri, üyeleriyle ve kullanıcılarla olan ilişkileri, elde edilen telif ücreti ve tazminatların dağıtımı ile diğer usul ve esaslara ilişkin hususları düzenlemektedir. Yönetmelik’in beraberinde getirdiği en önemli değişikliklerden biri ise, Tüzük kapsamında detaylı düzenleme alanı bulmayan federasyonların kuruluş ve işleyişlerine ilişkin usul ve esaslara ayrıntılı şekilde yer verilmesidir.

Yönetmelik’in beraberinde getirdiği başlıca yenilikler nelerdir?

• Yönetmelik’in 4. maddesi uyarınca eser sahipleri, bağlantılı hak sahipleri ve kitap yayımcıları ortak çıkarlarını korumak, FSEK ile tanınmış hakların idaresi ve takibi, alınacak tazminat ve telif ücretlerinin tahsili ile hak sahiplerine dağıtımını sağlamak amacıyla ilgili maddede belirtilen alanlarda birden fazla meslek birliği kurabilir.
• Yönetmelik’in 9. maddesi, hakların yönetimi, bu haklara ilişkin her türlü bedelin tahsil ve dağıtımı, bu haklara yönelik veri tabanı oluşturma, bu haklara yönelik tedbirleri alma ve gerekli hallerde idari, hukuki ve cezai yollara başvurma gibi meslek birliklerinin temel görev ve yetkilerini düzenlemektedir.
• Yönetmelik’in “Üye Olma Hakkı ve Yükümlülükleri” başlıklı 10. maddesi, meslek birliğine üye olmanın ve bu üyeliği sürdürmenin koşullarını düzenlemektedir. Tüzel kişiler de Türk kanunlarına göre kurulmuş olmaları koşuluna tabi olarak meslek birliklerine üye olabilirler.
• Tüzük, meslek birliklerinde asıl üyeler yanında yararlanan üyeler ve aday üyelerin de bulunabileceğini öngörmekteydi. Yönetmelik ise herhangi bir üyelik türüne lafzen yer vermemekle birlikte adil ve orantılı olmak kaydıyla üyelik süresi veya birlikten elde edilen telif gelirine dayanarak farklı üyelik türleri oluşturulabileceğini belirtmektedir. Üyelik türleri arasında gelir ve tazminat dağıtımı, sosyal faaliyetlerde ve benzeri işlerde ayrım yapılamayacaktır. Üyelik türleri arasında farklılaştırma yapılmasına izin verilen hallerde ise meslek birliği tarafından adil ve dengeli bir tutumun izlenmesi gerekmektedir.
• Yönetmelik’in 16. maddesi uyarınca meslek birlikleri, mevzuat kapsamında verilen yetki veya üyelerince verilen yetki belgesi çerçevesinde hakları yönetmeye yetkili olup hak sahiplerinin FSEK’ten doğan hakları, Yönetmelik gereğince kurulan meslek birlikleri dışında hiçbir kuruluş tarafından takip edilemez. Belirtmek gerekir ki meslek birlikleri, hak sahiplerinin yetki belgesine konu haklarını münhasıran takip etmeye yetkilidir. Bu bağlamda meslek birliği, hak sahiplerince verilecek yetki belgesine konu hakları kendi adına kullanmaya, üçüncü kişilere kullandırmaya, kullanmaktan men etmeye, kullanımlar karşılığında ödenen ücreti tahsil etmeye, bu hakların takibi ve tahsili için her türlü kazai, idari ve icrai yollara başvurmaya ve takip etmeye yetkili ve yükümlüdür. Yetki belgesine konu her bir hakkın türü ve kapsamının meslek birliğinin koyacağı kriterlere uygun olarak belirlenmesi esastır.

• Meslek birliklerinin zorunlu organları;

1. Genel Kurul,
2. Yönetim Kurulu,
3. Denetleme Kurulu,
4. Teknik – Bilim Kurulu ve
5. Haysiyet Kurulu

olarak sıralanmıştır. Meslek birlikleri ihtiyari organlar da oluşturabilirler, fakat zorunlu organların görev, yetki ve sorumluluklarının ihtiyari organlara devredilmesi mümkün değildir.

• Yönetmelik’in 40. maddesinde birlikçe tahsil edilen telif gelirinin ödenmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Buna göre, telif gelirleri birlik payı düşüldükten sonra, tazminat bedelleri ise tahsil giderleri ile birlik payı düşüldükten sonra tahsil edildiği mali yılın sonundan itibaren en geç dokuz ayı geçmemek kaydı ile mümkün olan en kısa sürede ödenir.
• Yönetmelik’in “Federasyonların Kurulması” başlıklı 60. maddesi uyarınca, en az iki meslek birliğinin federasyon kurabileceği ve aynı anda birden fazla federasyon kurulamayacağı düzenlenmiştir. Yine aynı maddede, federasyon kurulabilecek alanların neler olduğu tek tek sayılmıştır.
• Yönetmelik’in “Diğer Hükümler” başlıklı bölümü ve 53. ve devamı maddelerinde, hak sahiplerince meslek birliklerine verilecek yetki belgesinin kapsamı, kullanıcılarla ilişkiler, şikayet başvuru süreçleri, yıllık şeffaflık raporu, internet sitesine ilişkin yükümlülükler de düzenlenmektedir.
• Geçiş sürecinde uygulanmak üzere Yönetmelik’e geçici madde 1 ve geçici madde 2 eklenmiştir. Geçici madde 1 uyarınca Yönetmelik’in yürürlüğe girmesinden önce kurulmuş olan meslek birlikleri ve federasyonlar, en geç 1 Ocak 2023 tarihine kadar yapacakları olağanüstü genel kurul toplantısı ile tüzüklerini ve birliğin işleyişine dair diğer düzenlemeleri Yönetmelik hükümlerine uygun hale getireceklerdir. Bu süre içerisinde mevcut meslek birlikleri ve federasyon faaliyetleri, Tüzük hükümlerine göre yürütülecektir. Geçici madde 2 ise Yönetmelik’in yürürlüğe girmesinden önce kurulmuş olan meslek birlikleri ve federasyonların olağan genel kurul toplantılarının Tüzük’ün 23. maddesinin birinci fıkrası gereğince yapılması gereken yıl içerisinde, meslek birliği tüzüğünde belirlenen ayda yapılacağını düzenlemektedir.

Sonuç

7 Nisan 2022 tarihli ve 31802 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik, meslek birliklerinin kuruluşu, yapısı, üyelik esasları ve telif ücreti ile tazminatların dağıtımı gibi hususlarda önemli değişiklikler içermektedir. Yönetmelik ile birliklere üye olma ve üyelikten çıkarılma koşulları yeniden düzenlenmiş, meslek birliklerine belirli objektif kriterlere dayalı olarak üyelik türleri belirleme ve bu üye türlerine göre seçme ve seçilme haklarını düzenleme yetkisi verilmiş, birlik faaliyetlerinin etkinlik, katılımcılık, şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerine göre yürütülmesine yönelik yükümlülükler getirilmiş ve ayrıca telif geliri dağıtım usulü, kullanıcılarla ve diğer kuruluşlarla ilişkiler, şikâyet süreçleri, üyelik uyuşmazlıkları, birliklerin denetimi ve sona ermesi gibi hususlar da gerek ilgili AB direktifi gerekse ilgili ulusal mevzuatımız göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmiştir.