Yeni Gelişme
Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkez’in (“ICSID“), tahkim ve uzlaştırma kurallarında değişiklikler yapılmış ve arabuluculuk ve vakıa tespitine ilişkin yeni ve bağımsız kurallar getirilmiştir (“Kurallar“).[1] Kurallar ile getirilen değişiklikler ICSID’e taraf devletlerin çoğunluğu tarafından 21 Mart 2022 tarihinde onaylanmıştır ve 1 Temmuz 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Değişikliklerin temel amacı kuralları modernize ederek ve sadeleştirerek daha erişilebilir hale getirmek, yargılamanın zaman ve giderler açısından verimliliğini artırmak ve teknolojik imkânların kullanımı ile çevresel etkileri azaltmak, ayrıca şeffaflığı geliştirmek olarak karşımıza çıkmaktadır. ICSID, Kurallar’daki değişiklikler ile birlikte yeni bir rehber (“Rehber“) yayımlayacağını duyurmuştur. Merakla beklenen bu Rehber 22 Temmuz 2022 tarihinde ICSID’in internet sitesinde yayımlanmıştır.[2]
Kurallar’daki en önemli değişikliklere ilişkin genel bir değerlendirme için daha önce yayımladığımız hukuk bültenimizden faydalanabilirsiniz.[3]
Rehber
Rehber, ICSID’in internet sitesinde yer alan ve kısmen interaktif bir sayfadır. Bu sayfayı herkes ICSID nezdindeki tahkim, uzlaştırma, arabuluculuk ve vakıa tespiti usullerine ilişkin bütün önemli aşama ve kavramlar ile ilgili kısa açıklama ve talimatları bulabilmek için ücretsiz olarak kullanabilecektir. Bu Rehber, yukarıda bahsi geçen bütün usullerin genel bir özetini sunmakta ve yargılamanın farklı aşamaları, uygulanabilir hükümler ve önemli kavramlara dair kapsamlı bir fikir vermektedir. Belirtmek gerekir ki Rehber’in öne çıkan özelliklerinden biri de karmaşık gözüken süreçlerin değişik aşama ve sonuçlarını görseller ve tablolar ile basitleştirerek anlatmasıdır.
Tahkim
Yukarıda açıklandığı üzere, tüm tahkim uygulamacıları için oldukça kullanışlı olan Rehber, yargılamanın tüm aşamalarını içeren bir yol haritası sunmaktadır. Rehber, tahkim yargılamalarının başlangıç aşamaları açısından, tahkim talebinin nasıl sunulacağını ve tahkim talebinin hem zorunlu hem de – zorunlu olmamakla birlikte – tavsiye edilen içeriklerini açıklamaktadır. Ayrıca; Rehber, Kurallar ile birlikte tahkimde varsayılan belge ibrazı yöntemi haline gelen elektronik ibraz ile ilgili talimatları ve önemli bilgileri içermektedir. Rehber aynı zamanda hakem heyetinin teşekkülü ve hakemlerin atanmasına ilişkin revize edilmiş usulü de açıklamaktadır.
Kurallar’a getirilen değişikliklerin en önemli özelliklerinden biri de zaman ve giderler açısından verimliliktir. Rehber de bu doğrultuda hem taraflar hem de hakem heyeti için geçerli olan, hakemin reddinin önerilmesi veya bir talebin açıkça temelden yoksun olduğuna dair bir itirazın sunulması gibi, farklı sürelerin kapsamlı bir tablosunu sunmaktadır. Aynı zamanda, sürelere ilişkin olarak nasıl ve hangi şartlar altında ek süre verilebileceği anlatılmaktadır. Bu tahkim uygulamacıları için Kurallar’ın belirlediği yeni süreleri anlayabilmeleri açısından oldukça faydalı olacaktır.
Yargılamanın verimliliğine ilişkin bir diğer değişiklik, uygulamada zaten var olan ancak daha önce hükmü bulunmayan yargılamanın bölünmesidir. Bu doğrultuda Rehber, yargılamanın bölünmesi ile ilgili süreleri ve usulü gösteren güncellenmiş ve daha detaylı bir bölüm içermektedir.
Rehber’in açıklık getirdiği önemli noktalardan biri, daha önceki versiyonunda da bulunan, açık bir duruşmada aleniyetin nasıl sağlanacağıdır. Buna göre, duruşma kamuya açık olacak ayrı bir odada yayınlanacaktır ve taraflar bir video bağlantısının internet üzerinden yayınlanması konusunda da anlaşabilirler. Rehber, hakem heyetinin gizliliğin ve hassas bilgilerin korunması için gereken önlemleri alacağını yinelemekte ve bunun, gizli ve hassas bilgilerin tartışıldığı bölümlerde yayına ara verilmesi ile yapılabileceğini ifade etmektedir.
Davalarının birleştirilmesi ve koordinasyonu, Rehber’de kendine ait bölümü olan, bir diğer yeniliktir. Bu bölüm söz konusu kavramların işlevlerinin ve aralarındaki farkların basit bir açıklamasını yapmakta, aynı zamanda davaların birleştirilmesi ve koordinasyonuna ilişkin usulü de genel hatlarıyla göstermektedir.
Değişikliklerin bir başka önemli parçası ise şeffaflıktır. Bu kapsamda özellikle belgelerin yayımlanmasına ilişkin rıza karinesi, diğer bir deyişle susma halinde belgelerin yayımlanmasına rıza gösterilmiş sayılması yönünde bir değişiklik yapılmıştır. Bu sebeple Rehber, her bir belge kategorisi bakımından bu belgelerin yayımlanmasına tarafların rıza göstermesi konusunda getirilen yeni hükümleri görsel anlatımlarla açıklamaktadır. Belgelerin yayımlanması doğrudan gizlilik ile ilgili bir konu olup önemli ticari bilgileri de ilgilendirebileceği için tarafların bu konuda sessiz kalmanın sonucunu anlamaları önemlidir. Bu açıdan, bu konunun anlaşılır şekilde açıklanması faydalı olmuştur.
Yukarıdaki usullere ek olarak Rehber; deliller, dava yönetim toplantıları, gider avansı ve diğer birçok önemli kavram ile ilgili temel bilgileri sağlamaktadır.
Uzlaştırma, Arabuluculuk ve Vakıa Tespiti
Rehberde yer alan tahkim bölümüne benzer şekilde, uzlaştırma, arabuluculuk ve vakıa tespiti usulleri için de yargılamanın tüm aşamaları net bir yol haritası ile açıklanmıştır. Buna göre, sürecin nasıl başlatılacağı, ilk aşamalardaki işlemler, uzlaştırıcı/arabulucu atanması (veya vakıa tespiti için komite oluşturulması) ve sonraki adımlar ile masraflar Rehber’de kısaca, pratik bir şekilde ve görsellerle ve tablolarla desteklenerek ortaya konmaktadır.
Sonuç
Kurallarda yapılan değişiklikler iddialı ve kapsamlı bir projenin ürünüdür ve özellikle Kurallar kapsamındaki yargılamaların verimliliği ve şeffaflığı konusunda önemli iyileştirmeler içermektedir. ICSID’in güncel olarak yayımladığı Rehber, tahkim uygulamacıları için ICSID’in internet sitesi üzerinden erişilebilen kısa ve kolay anlaşılır bir yol haritası sağlamaktadır. Bu Rehber, yeni hükümlerin bazılarına ışık tutarken, Kurallar’ın en temel unsurları ile Kurallar kapsamındaki usullere ilişkin bilgileri içeren genel bir bakış açısı sunmaktadır.
[1] Kurallar’ın İngilizce versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.
