I. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Karşı – İtiraz Kanun Yolu İptal Edildi.
II. Mahkûmiyet Dışında Verilen Hükümler Bakımından Sanığın Sorgusu Yapılmamış Olsa Dahi Davanın Bitirilebileceğine İlişkin Hüküm İptal Edildi.
1. Anayasa Mahkemesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına karşı itiraz kanun yoluna gidilebileceğini düzenleyen CMK hükmünü iptal etti.
Yeni Gelişme
Anayasa Mahkemesi, 2021/121 E., 2022/88 K. sayılı kararı ile, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (“CMK”) hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebileceğini düzenleyen 231/12. maddesini iptal etti. İptal kararı, 23.06.2023 tarihinde yürürlüğe girecek. 23.09.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan söz konusu karara buradan ulaşabilirsiniz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (“HAGB”), ceza davasında yargılanan sanığın en fazla iki yıl hapis cezasına veya adli para cezasına mahkûm olması durumunda, sanığın ceza infaz kurumuna girmesinin önüne geçen ve mahkûmiyet hükmünün sanık hakkında hukuki sonuç doğurmamasını sağlayan bir kurumdur. HAGB halinde mahkeme kararını hukuk sisteminde sonuç doğuracak şekilde henüz açıklamamış, açıklamayı geri bırakmıştır.
Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı ile sanık 5 yıllık denetim süresine tabi tutulur. Bu denetim süresinde sanık yükümlülüklere uygun davrandığı ve kasıtlı bir suç işlemediği halde sürenin sonunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ortadan kaldırılır ve ceza davasının düşmesine karar verilir.
İptal Edilen Fıkranın İşlevi ve Anayasa Mahkemesi’nin İptal Gerekçeleri
CMK’nın iptal edilen 231/12. maddesine kapsamında HAGB kararına karşı başvurulabilecek kanun yolu itiraz kanun yolu olarak düzenlenmiştir. Bu durumda suçtan zarar gören veya mağdur HAGB kararı verilmesi halinde karara karşı itiraz kanun yoluna başvurabilecektir.
Anayasa Mahkemesi, itiraz yolunun yeterince usuli güvence sağlamaması, bir başarı şansı sunmaması, dosya üzerinden karar verilmesi ve etkili bir denetim yolu olmaması gerekçeleriyle, bu hükmü Anayasa’nın 40. maddesinde yer alan hak arama özgürlüğüne aykırı bulmuş ve iptaline karar vermiştir. Söz konusu hükmün iptal edilmesi ile birlikte HAGB kararlarına karşı başvurulacak kanun yolunun ek düzenlemeler kapsamında düzenlenmesi beklenmektedir.
Sonuç
CMK’nın 231. maddesinin 12. fıkrasında düzenlenen HAGB kararına karşı itiraz kanun yolu iptal edilmiştir. İptal kararı, 9 ay sonra, 23.06.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
2. Anayasa Mahkemesi, mahkûmiyet dışında bir kararın sanığın sorgusu yapılmasa dahi verilebileceğine ilişkin CMK hükmünü iptal etmiştir.
Yeni Gelişme
Anayasa Mahkemesi, 2021/118 E. 2022/98 K. sayılı kararı ile CMK’nın mahkûmiyet dışında bir hüküm verilmesi halinde sanığın sorgusu yapılmamış olsa dahi davanın sanığın yokluğunda bitirilebileceğine ilişkin 193/2. maddesini iptal etti. İptal kararı, 4.10.2023 tarihinde yürürlüğe girecek. 4.10.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan söz konusu karara buradan ulaşabilirsiniz.
İptal Edilen Hüküm
CMK’nın 193. maddesinin iptal edilen 2. fıkrası uyarınca mahkeme, toplanan deliller uyarınca sanık hakkında “mahkûmiyet dışında herhangi bir karar” vereceği durumlarda sanığın sorgusu yapılmamış olsa dahi yokluğunda hüküm verebilmekteydi.
İptal Edilen Fıkranın İşlevi ve Anayasa Mahkemesi’nin İptal Gerekçeleri
İptal edilen kural, mahkûmiyet dışındaki kararlar yönünden bir ayrım yapmaksızın tümüne ilişkin bir düzenleme içermekteydi. CMK m. 223 uyarınca mahkûmiyet dışında verilebilecek kararlar arasında ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine hükmedilmesi kararları da yer almaktadır. Hakim tarafından bu kararların verilebilmesi için ise atfedilen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olması zorunludur. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi, sanığın hukuki sorumluluğunun devam ettiği mahkûmiyet dışındaki kararlar bakımından sanığın sorgusu yapılmaksızın davanın bitirilebilmesine imkân tanınmasının, duruşmada hazır bulunma ve savunma hakkına, dolayısıyla adil yargılanma hakkına orantısız bir sınırlama getirdiği kanaatine varmıştır. Açıklanan nedenlerle Anayasa Mahkemesi, söz konusu düzenlemeyi Anayasa’nın temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması hakkındaki 13. maddeye ve hak arama hürriyeti hakkındaki 36. maddeye aykırı bulmuş ve iptaline karar vermiştir.
Sonuç
CMK’nın 193. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenen sanık hakkında mahkûmiyet hükmü dışında bir hüküm verilmesi halinde sanığın sorgusu yapılmadan yokluğunda hüküm verilmesine imkân veren hüküm iptal edilmiştir. Bu nedenle, mahkemeler mahkûmiyet dışında bir hüküm verecekse dahi sanığın sorgusunu yapmadan davayı bitiremeyeceklerdir. İptal hükmü kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından itibaren 6 ay sonra, 4.04.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
