Vergi alacakları da dahil olmak üzere çeşitli kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması, matrah artırımı ve işletme kayıtlarının düzeltilmesine dair hükümleri içeren ve “yüzyılın vergi affı” olarak anılan Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi (“Kanun Teklifi”) 27 Ocak 2023 tarihinde TBMM Başkanlığı’na sunuldu. Seçim takvimi de göz önüne alındığında Kanun Teklifi’nin Şubat ayı ortasına kadar yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Yeni Gelişmeler
Vergi alacakları da dahil olmak üzere çeşitli kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması ve matrah artırımına dair hükümleri içeren Kanun Teklifi, 27 Ocak 2023 tarihinde TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
Yeniden yapılandırma genel olarak 31 Aralık 2022 ve öncesindeki dönemlere ilişkin vergiler ile buna bağlı vergi cezaları, gecikme faizleri ve vergi aslına bağlı olmayan diğer vergi cezalarını kapsıyor. Gelir veya kurumlar vergisine mahsuben 2022 yılında ödenmesi gereken geçici vergiler ise Kanun Teklifi’nin kapsamı dışında.
Kurumlar vergisi ve katma değer vergisi başta olmak üzere diğer bazı vergi türleri için öngörülen matrah artırımı ise 2018-2021 yıllarını kapsamakta olup; 2022 yılı kapsam dışındadır.
Bu bültenimizde vergi affına ilişkin olarak Kanun Teklifi’nde öngörülen başlıca düzenlemelere yer verilmiş olup; kanunlaşacak metin ile bültenimize konu edilen düzenlemeler arasında bir takım farklılıklar olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Kanun Teklifi Neler Getiriyor?
1. Kesinleşmiş Alacaklar
Kanun’un yayım tarihi itibarıyla vadesi geldiği halde ödenmemiş ya da ödeme süresi henüz geçmemiş olan
- vergilerin ödenmemiş kısmının tamamının ve gecikme faizi/zammı yerine Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi cezaların ve bu cezalara bağlı gecikme faizi/zamlarının tamamının,
- bir vergi aslına bağlı olmaksızın kesilmiş vergi cezaları ile iştirak nedeniyle kesilmiş vergi cezalarının %50’sinin ve gecikme zammı yerine Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi cezasının kalan %50’sinin ve bu cezalara bağlı gecikme zamlarının tamamının
tahsilinden vazgeçilecek.
2. Kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan vergi alacakları
a. Kanun’un yayım tarihi itibarıyla ilk derece mahkemeleri nezdinde dava açılmış ya da dava açma süresi henüz geçmemiş olan vergi tarhiyatları
Vergi aslının %50’sinin ve gecikme faizi/zammı yerine vergi aslının %50’si üzerinden Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %50’si ve vergi cezalarının tamamının (gecikme zammı/faizi ve aslına bağlı olarak kesilen diğer cezalar ve bunlara ait gecikme zamları dahil) tahsilinden vazgeçilecek.
Uzlaşma hükümlerinden yararlanılmak üzere başvuruda bulunulmuş, uzlaşma günü verilmemiş veya uzlaşma günü gelmemiş ya da uzlaşma sağlanamamış ancak dava açma süresi geçmemiş olanlar vergiler de bu kapsamdadır.
b. İtiraz/istinaf veya temyiz süreleri geçmemiş ya da itiraz veya temyiz yoluna başvurulmuş ya da karar düzeltme talep süresi geçmemiş veya bu yola başvurulmuş olan vergi tarhiyatları
Bu hallerde tahsilinden vazgeçilecek tutar Kanun’un yayım tarihinden önce verilen en son mahkeme kararının tarhiyata ilişkin terkin, tasdik veya bozma kararı olmasına göre değişiyor. Buna göre en son kararın:
- Terkine ilişkin olması halinde, ilk tarhiyata esas verginin %10’unun ve gecikme faizi yerine vergi aslının %10’u üzerinden Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %90’ının ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezalar için %10’unun ödenmesi şartıyla kalan %90’ının) tahsilinden vazgeçilecek.
- Tasdik veya tadilen tasdike ilişkin olması halinde, tasdik edilen vergilerin tamamının, terkin edilen vergilerin %10’unun ve bu tutarlara ilişkin gecikme faizi yerine Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %90’ının ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezalar için %50’sinin ödenmesi şartıyla kalan kısmının) tahsilinden vazgeçilecek.
- Bozma kararı olması halinde, vergi aslının %50’sinin ve gecikme faizi yerine vergi aslının %50’si üzerinden Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %50’si ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezalar için %25’inin ödenmesi şartıyla kalan %75’inin) tahsilinden vazgeçilecek.
- Kısmen onama kısmen bozma kararı olması halinde,
- onanan kısım için onanan vergilerin tamamının, terkin edilen vergilerin %10’unun ve bu tutarlara ilişkin gecikme faizi yerine Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %90’ının ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezalar için %50’sinin ödenmesi şartıyla kalan kısmının) tahsilinden vazgeçilecek.
- bozulan kısım için vergi aslının %50’sinin ve gecikme faizi yerine vergi aslının %50’si üzerinden Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %50’si ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezalar için %25’inin ödenmesi şartıyla kalan %75’inin) tahsilinden vazgeçilecek.
Kesinleşmemiş veya dava aşamasında olan alacakların yapılandırılması imkanından yararlanabilmek için kapsama giren alacaklara karşı dava açılmaması, açılmış davalardan vazgeçilmesi ve kanun yollarına başvurulmaması şarttır.
3. İnceleme ve tarhiyat safhasında bulunan vergi alacakları
Kanun’un yayımlandığı tarihten önce başlanılmış ve Kanun’un yayım tarihi itibariyle tamamlanamamış vergi incelemeleri sonucunda tarh edilecek vergi asıllarının %50’sinin ve gecikme faizi yerine vergi aslının %50’si üzerinden Kanun’un yayım tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak belirlenecek tutarın Kanun’da belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla, vergi aslının kalan %50’si ve vergi cezalarının tamamının (asla bağlı olmayan cezaların %25’inin ödenmesi şartıyla kalan %75’inin) tahsilinden vazgeçilecek.
4. Matrah ve vergi artırımı
Kanun Teklifi ile mükelleflere kurumlar vergisi, gelir vergisi, KDV ve bazı gelir ve kurumlar vergisi stopajları için matrah ve vergi artırımı imkânı getirilmiştir.
Matrah veya vergi artırımında bulunulması, Kanun’un yayım tarihinden önce başlanılmış olan vergi incelemeleri ile takdir işlemlerine engel teşkil etmemektedir. Ancak, artırımda bulunan mükellefler hakkında başlanılan vergi incelemeleri ve takdir işlemlerinin, Kanun’un yayımını izleyen 7 iş günü içinde sonuçlandırılamaması hâlinde bu işlemlere devam edilmez.
a. Kurumlar vergisi matrah artırımı
Kurumlar vergisi mükelleflerinin yıllık kurumlar vergisi matrahlarını 30 Nisan 2023’e kadar 2018 yılı için %35, 2019 yılı için %30, 2020 yılı için %25 ve 2021 yılı için %20 oranından az olmamak üzere artırmaları halinde, artırımda bulunulan yıllar için yıllık kurumlar vergisi incelemesi ve bu yıllara ilişkin olarak daha sonra başka bir kurumlar vergisi tarhiyatı yapılamaz.
Artırılan matrahlar %20 oranında kurumlar vergisine tabi olur. Ancak, kurumlar vergisi mükelleflerinin artırımda bulunmak istedikleri yıla ait beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş, tahakkuk eden kurumlar vergisi ile ilgili beyannameler üzerinden tahakkuk eden damga vergisini süresinde ödemiş ve kurumlar vergisi için bu Kanun’da öngörülen kesinleşmiş alacaklar ve kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacaklara ilişkin hükümlerden yararlanmamış olmaları şartıyla Kanun’a göre artırılan matrahları %15 oranında vergilendirilecektir.
Kurumlar vergisi mükelleflerinin, artırımda bulunmak istedikleri yıl ile ilgili olarak vermiş oldukları beyannamelerinde, zarar beyan edilmiş olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde, vergilendirmeye esas alınacak artırılan matrahlar, 2018 yılı için 200.000 TL’den, 2019 yılı için 215.000 TL’den, 2020 yılı için 230.000 TL’den ve 2021 yılı için 260.000 TL’den az olamaz.
b. KDV artırımı
KDV mükelleflerinin, her bir vergilendirme dönemine ilişkin olarak verdikleri beyannamelerindeki hesaplanan KDV’nin yıllık toplamı üzerinden 2018 yılı için %3, 2019 yılı için %3, 2020 yılı için %2,5 ve 2021 yılı için %2 oranından az olmamak üzere belirlenecek KDV’yi vergi artırımı olarak 30 Nisan 2023’e kadar beyan etmeleri halinde, kendileri nezdinde söz konusu vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak KDV incelemesi ve tarhiyatı yapılamaz.
İlgili takvim yılı içindeki işlemlerin tamamının istisnalar kapsamındaki teslim ve hizmetlerden oluşması, ihraç kayıtlı satışlardan oluşması veya diğer nedenlerle takvim yılının bütün dönemlerinde hesaplanan katma değer vergisi bulunmaması hâlinde ise mükellefler ilgili yıl için gelir veya kurumlar vergisi matrah artırımında bulunmuş olmaları şartıyla KDV artırımından faydalanabilirler. Bu mükelleflerin, KDV artırım talepleri nedeniyle ödeyecekleri vergi, gelir veya kurumlar vergisi bakımından artırılan matrahlara %18 oranı uygulanmak suretiyle hesaplanır.
c. Kar dağıtımına bağlı stopaj
Önceki af kanunlarında kurumlar vergisi ve gelir vergisinin ayrılmaz bir parçası olan kâr dağıtımına bağlı stopaj vergi artırımı kapsamında değildi ve bu durum uygulamada büyük bir çelişki yaratıyordu.
Ancak bu kez Kanun Teklifi ile kar payı dağıtımlarına bağlı stopajlar ile ana merkeze aktarılan tutarlara bağlı ödemeler üzerinden yapılan stopajlar için vergi artırımı mekanizmasından yararlanma imkanı söz konusu olacak.
Söz konusu vergi artırımı için kurumlar vergisi mükellefleri tarafından ilgili yıllar için artırılan kurumlar vergisi matrahının %80’inden az olmamak üzere belirlenen tutarlar üzerinden %15 oranında hesaplanan verginin ödenmesi gerekir.
Son olarak, kar dağıtımına bağlı stopaj için matrah artırımında bulunulması durumunda kurumlar vergisi yönünden de matrah artırımında bulunulması şarttır.
5. İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi
Kanun Teklifi ile mükelleflere, herhangi bir vergi cezası veya gecikme faizine maruz kalmadan aşağıdaki şekillerde işletme kayıtlarını düzeltme imkânı getirilmiştir.
a. İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel üzerinden 30 Nisan 2023’e kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilirler. Bildirime dahil edilen kıymetler için amortisman ayrılmaz.
Beyan edilen makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak KDV hesaplanır ve ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme süresi içinde ödenir. Mükellefler tarafından emtia üzerinden ödenen vergi genel esaslara göre indirilir ancak iadeye konu edilemez.
b. Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan mallar
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, kayıtlarında yer aldığı halde işletmede bulunmayan emtialarını, 30 Nisan 2023’e kadar, aynı neviden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kar oranını ve makine, teçhizat ve demirbaşlara ilişkin belirlenen rayiç bedelleri dikkate alarak fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler.
c. Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar
Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarda görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacakları 30 Nisan 2023’e kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler. Beyan edilen tutarlar %3 oranında vergiye tabi tutulur.
6. Ödeme şekilleri
Yeniden yapılandırma imkânından yararlanmak isteyen mükellefler, 30 Nisan 2023’e kadar vergi dairelerine başvurmalılar. Mükellefler, Kanun hükümlerine göre hesaplanan tutarları peşin olarak veya taksitler halinde ödeyebilecekler.
Taksitle ödeme yapacak mükelleflerin, ilk taksiti Mayıs ayı sonuna kadar ödemek üzere aylık dönemler halinde azami 48 eşit taksitte ödemeleri gerekiyor. Bu durumda, mükelleflerin başvuru sırasında 12, 18, 24, 36 ve 48 eşit taksitte ödeme seçeneklerinden birini tercih etmeleri gerekiyor. Hesaplanan tutarlar (i) 12 eşit taksit için 1,09; (ii)18 eşit taksit için 1,135; (iii) 24 eşit taksit için 1,18, (iv) 36 eşit taksit için 1,27, (v) 48 eşit taksit için 1,36 katsayısı ile çarpılacak.
Hesaplanan tutarların tamamının ilk taksit ödeme süresi içinde peşin olarak ödenmesi halinde katsayı uygulanmayacak ve fer’i alacaklar yerine Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanan tutarların %90’ının tahsilinden vazgeçilecek.
Sonuç
Kanun Teklifi’ne ilişkin olarak Cumhurbaşkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalarda Kanun Teklifi, “yüzyılın affı” olarak anılsa da, Kanun Teklifi’nin önceki af kanunları ile oldukça benzer düzenlemeleri içerdiğini gözlemliyoruz.
TBMM’nin, 14 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşmesi beklenen Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimi nedeniyle belirli bir süre (Mart-Nisan aylarında) kapalı kalması gerekeceğinden, Kanun Teklifi’nin Şubat ayı ortasına kadar kanunlaşmasını bekliyoruz.
