Yeni Gelişme
1 Şubat 2023 tarihli ve 32091 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7435 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 640 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7435 Sayılı Kanun“) ile 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (“Kanun“) önemli değişiklikler yapıldı. 7435 Sayılı Kanun’a buradan ulaşabilirsiniz.
7435 Sayılı Kanun’un Yaptığı Değişiklikler Neler?
7435 Sayılı Kanun ile Kanun’da yapılan başlıca değişiklikler aşağıdaki gibidir:
A. Haksız ticari uygulamalara ilişkin düzenlemeler
Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde taraflardan birinin diğer tarafın ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan faaliyetler haksız ticari uygulama olarak tanımlanmış ve tedarik zincirinde haksız ticari uygulamalarda bulunulamayacağı düzenlenmiştir.
Sınırlı sayıda olmamakla birlikte, Kanun’da yapılan değişiklik ile aşağıdaki uygulamalar haksız ticari uygulama olarak belirtilmiş ve haksız ticari uygulamalarda bulunanlar hakkında uygulanmak üzere yeni idari para cezaları öngörülmüştür:
| Haksız Ticari Uygulama | İdari Yaptırım |
| Kalite standartlarının sağlanması amacıyla sözleşmede yer verilen koşullar hariç olmak üzere, herhangi bir gerçek veya tüzel kişiden mal veya hizmet teminine zorlamak. | Her bir aykırılık için 20.000 Türk lirası tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Kampanya maliyetini, kampanyalı satış yapmak istemeyen tarafa yansıtmak. | Yansıtılan kampanya maliyeti tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bununla birlikte, aykırılığın bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Tarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde ticari ilişkinin koşullarını, yazılı veya elektronik ortamda yapılan sözleşmeyle belirlememek. | Her bir aykırılık için 20.000 Türk lirası tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Sözleşmede karşı tarafın aleyhine tek taraflı değişiklik yapma yetkisi veren veya açık ve anlaşılır olmayan hükümlere yer vermek. | Her bir aykırılık için 20.000 Türk lirası tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Ürün talebini doğrudan etkileyen herhangi bir hizmet vermediği halde mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve başka adlar altında bedel almak veya verdiği hizmetin türünü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranını sözleşmede belirtmediği halde prim ve bedel almak. | Haksız olarak alınan prim ve bedel tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bununla birlikte, aykırılığın bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine yönelik siparişleri, ürünün teslim tarihinden önceki 30 gün içinde iptal etmek. | İptal edilen sipariş bedeli tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bununla birlikte, aykırılığın bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
| Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra bozulma ya da zayi olma gibi maliyetleri yansıtmak. | Yansıtılan kampanya maliyeti tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bununla birlikte, aykırılığın bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. |
Haksız ticari uygulamalara ilişkin bu düzenlemeler 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
B. Ödeme sürelerine ilişkin düzenlemeler
Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerden kaynaklanan ödemelerin sözleşmede öngörülen sürede yapılması esastır.
Bununla birlikte, üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödeme süreleri, alacaklının borçludan daha küçük ölçekli olması durumunda 30 günü; diğer durumlarda 45 günü geçemeyecektir. Üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulmayan tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödeme süreleri için ise alacaklının borçludan daha küçük ölçekli olması durumunda 60 günü geçemeyecektir.
Ödeme süresine uymayanlar hakkında ödenmeyen tutarı geçmemek üzere 30 güne kadar süre aşımında her bir gün için süresinde ödenmeyen tutarın binde beşi, 30 günden sonraki süre aşımında her bir gün için süresinde ödenmeyen tutarın yüzde biri oranında idari para cezası uygulanacaktır. Ödeme sürelerinin tespitinde teslim veya mülkiyetin devri tarihlerinden önce gerçekleşen tarih esas alınacaktır.
Ödeme sürelerine ilişkin bu düzenlemeler 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
C. Ortak kullanım alanlarına ilişkin düzenlemeler
18 Ağustos 2022 tarihli ve 31927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile değiştirilen Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik (“AVMHY”) düzenlenmelerine paralel nitelikte Kanun’a ortak gider ve ortak gelir tanımlamaları eklenmiştir ve yeni idari yaptırımlar öngörülmüştür.
- Ortak giderlere ilişkin düzenlemeler:
Ortak kullanım alanlarına ilişkin elektrik, su, doğal gaz, yenileme niteliğinde olmayan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik giderleri gibi alışveriş merkezinin aynına ilişkin olmayan giderler ile alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderlerin ortak gider olduğu düzenlenmiştir.
Kanun ile alışveriş merkezindeki perakende işletmelerden yalnızca bu giderler için katılım payı tahsil edilebileceği; reklam, pazarlama ve danışmanlık gibi ortak gider niteliğini haiz olmayan giderler ile belgelendirilmeyen giderler için herhangi bir bedel tahsil edilemeyeceği belirtilmiştir. Bu düzenlemeye aykırı hareket edenlere perakende işletmelerden haksız olarak tahsil edilen tutarın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
- Ortak gelirlere ilişkin düzenlemeler:
Ortak kullanım alanlarından elde edilen kiralama, reklam, pazarlama, kültürel ve sanatsal faaliyet ve diğer ortak kullanım alanı gelirleri ile ortak gider katılım payı avanslarından elde edilen her türlü gelirin ortak gelir olduğu düzenlenmiştir.
Ortak gelirlerin, ortak giderlerin karşılanmasında kullanılacağı belirtilmiştir ve bu düzenlemeye aykırı hareket edenlere ortak giderlerin karşılanmasında kullanılmayan ortak gelir tutarında idari para ceza uygulanacaktır.
- Ortak gelir ve gider raporlarına ilişkin düzenlemeler:
AVMHY’te de düzenlendiği şekilde, alışveriş merkezi maliki veya yönetimleri, her yıl bir önceki yıla ilişkin ortak gelir ve gider raporlarını hazırlayarak alışveriş merkezindeki perakende işletmelere göndermekle yükümlüdür. Ortak gelir ve gider raporunu usulüne uygun hazırlamayanlara veya perakende işletmelere göndermeyenlere, alışveriş merkezindeki her bir perakende işletme için 20.000 Türk lirası idari para cezası uygulanacaktır.
Ortak kullanım alanlarına ilişkin bu düzenlemeler 1 Şubat 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
D. İdari para cezalarının üst limiti ve artırımı
7435 Sayılı Kanun ile, Kanun’un 18. Maddesinde düzenlenen tüm idari para cezalarına, ilgili aykırılığa konu işletmenin büyüklüğüne göre bir sınırlama getirilmiştir. Bu çerçevede, bir takvim yılı içinde düzenlenen idari para cezalarının toplam tutarı; küçük ölçekli işletmeler için 5 milyon Türk lirası, orta ölçekli işletmeler için 50 milyon Türk lirası, büyük ölçekli işletmeler için 250 milyon Türk lirasını geçemeyecektir.
Düzenlenen bu üst limit, her yıl, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılacaktır.
Sonuç
7435 Sayılı Kanun ile Kanun’da yapılan değişikliklerle, tedarik zincirinde karşılaşılan haksız ticari uygulamaların hukuka aykırılığı açıkça düzenlenmiş olup, bunlar sınırlı sayıda belirtilmemiştir. Kanun ile haksız ticari uygulamalarla mücadele çerçevesinde yeni ve caydırıcı nitelikte idari para cezaları getirilmiştir. Ödeme süreleri bakımından, kanun koyucu tarım ve gıda ürünleri ile iştigal eden küçük ölçekli ve orta ölçekli işletmeleri kendilerinden büyük ölçekli işletmelere karşı korumayı amaçlamakta ve bu işletmelerin alacaklarını ticari ihtiyaçlarına uygun sürelerde tahsil edebilmesi için taraflar arasındaki sözleşmelerde anlaşılan vadelere kanuni üst sınırlar getirmektedir. Ortak alanların kullanımına ilişkin olarak Kanun’da yapılan değişikliklerin, yakın zamanda değiştirilen AVMHY düzenlemelerine paralel nitelikte olduğu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte, bu düzenlemelere aykırı hareket edenlere uygulanacak yeni idari para cezaları belirlenmiştir. Perakende sektörü paydaşlarının Kanun’da yapılan değişiklikleri dikkatle incelemeleri ve ilgili düzenlemelerin yürürlük tarihlerine kadar Kanun’a uyum çalışmalarını tamamlamaları önem arz etmektedir.
