Yeni Gelişme
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM“) 2023/160 esas, 2024/77 karar numaralı kararı (“Karar“), 18 Nisan 2024 tarihli ve 32521 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. AYM, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun (“Arabuluculuk Kanunu“) 18/A maddesinin 11 numaralı fıkrasının birinci cümlesinin “…bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur.” bölümünün ve ikinci cümlesi olan “Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez.” cümlesinin temel hak ve hürriyetleri orantısız bir şekilde sınırlandırdığına ve mülkiyet hakkı ve hak arama hürriyetinin ihlali niteliğinde olduğuna, bu nedenle söz konusu hükümlerin iptaline karar vermiştir.
Karar ne diyor?
Arabuluculuk Kanunu’nun 18/A maddesinin 11 numaralı fıkrası uyarınca taraflardan biri geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaz ise davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutuluyordu. Aynı fıkrada ayrıca toplantıya mazeretsiz katılmayan taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmeyeceği düzenlenmekteydi.
Çorum Tüketici Mahkemesi, önüne gelen bir davada, itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu kanaatine vararak, ilgili düzenlemelerin somut norm denetiminin yapılması için AYM’ye başvurmuştur. Başvuruyu inceleyen AYM iptal kararı vermiştir.
- AYM’ye göre; arabuluculuğun dava şartı olarak düzenlendiği uyuşmazlıklarda, taraflar, uyuşmazlığın mahkeme huzurunda görülmesini isteyebileceği için arabuluculuk toplantısına katılmayarak arabuluculuk nezdinde uzlaşmayı örtülü olarak reddedebilir. İlgili tarafın uyuşmazlık sonunda haklı çıkması halinde ise tüm yargılama giderlerinden sorumlu tutulması, uyuşmazlığın mahkeme huzurunda görülmesini talep etme hakkına orantısız bir sınırlama getirmektedir.
- Karar’da AYM, arabuluculuk ilk toplantısına katılmayan tarafın sorumlu tutulduğu yargılama giderleri ve bu taraf lehine hükmedilmeyecek olan vekalet ücretinin, Anayasa’da düzenlenen mülkiyet hakkı kapsamında bir mülk teşkil ettiğini belirtmiştir. İlaveten AYM, dava yoluyla hak arama özgürlüğünün temel hak niteliği taşıdığının ve temel hak ve özgürlüklerden gereken şekilde yararlanılmasını ve bunların korunmasını sağlayan en etkili güvencelerden biri olduğunun altını çizmiştir. Bu kapsamda AYM, itiraz konusu kurallar uyarınca dava sonucunda haklı çıkan tarafın karşı taraftan alması gereken yargılama gideri ve vekalet ücretinden yoksun bırakılmasının, mülkiyet hakkı ve mahkemeye erişim haklarına sınırlama getirdiğini tespit etmiştir.
Özetle AYM; geçerli bir mazeret göstermeden arabuluculuk ilk toplantısına katılmayan tarafın yargılama giderlerinden tamamıyla sorumlu tutulması ve vekalet ücretinin tamamından yoksun bırakılmasının kişilere aşırı bir külfet yüklemesi, kamu yararı ile mülkiyet hakkı ve mahkemeye erişim hakları arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi kişiler aleyhine bozması sebebiyle orantısız bir sınırlamaya neden olduğu sonucuna varmış ve itiraz konusu kuralı iptal etmiştir.
İptal kararı, Resmi Gazete’de yayımlanmasından (18 Nisan 2024) itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Sonuç
AYM’nin iptal kararı ile birlikte arabuluculuk ilk toplantısına mazeretsiz katılmamanın sonuçlarından olan “davanın lehe sonuçlanması halinde dahi yargılama giderlerine katlanma” ve “katılmayan taraf lehine vekalet ücretine hükmedilememesi” düzenlemesi iptal edilmiştir. Karar’ın etkileri, arabuluculuk sürecine tabi tüm hukuki uyuşmazlıklar açısından takip edilmeli ve dikkate alınmalıdır.
