Yeni Gelişme
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (“Bakanlık“), 11 Haziran 2024 tarihli ve 32573 sayılı Resmi Gazete’de Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’i (“Yönetmelik“) yayımladı. Yönetmelik 1 Mart 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik uyarınca, 30 Nisan 2011 tarihli ve 27920 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik” (“Önceki Yönetmelik“) yürürlükten kaldırılmıştır. Yönetmelik’e buradan ulaşabilirsiniz.
Yönetmelik’in Yaptığı Değişiklikler Neler?
Yönetmelik ile yapılan başlıca değişiklikler aşağıdaki gibidir:
- Kısa çalışma başlama tarihi 1 Mart 2024 tarihinden önce olan kısa çalışma uygulamalarında, Yönetmelik uyarınca yürürlükten kaldırılan Önceki Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına devam edileceği belirtilmiş ve kısa çalışma başlama tarihi 1 Mart 2024 tarihinden önce olan sigortalılara kısa çalışma döneminde herhangi bir ödeme yapılmaması ve işveren tarafından sigortalıların fiilen kısa çalışmaya tabi tutulmadığına dair bildirim yapılması halinde kısa çalışma ödeneği hak sahipliğinin iptal edileceğine ilişkin düzenleme getirilmiştir.
- Yönetmelik ile birlikte daha önce Önceki Yönetmelik içeriğinde yer verilmemiş olan “sektörel kriz”, “bölgesel kriz” ve “genel salgın” halleri kısa çalışma uygulaması için yer verilmiş olan sebepler arasına dahil edilmiş ve Yönetmelik’in Tanımlar başlıklı madde 3 hükmünde bu kavramlar tanımlanmıştır.
- Yönetmelik uyarınca, Önceki Yönetmelik’in ilgili madde hükmünde düzenlenmiş olan kısa çalışma talebinde yer alması gerekenlere ek olarak işverenlere, taleplerinde kısa çalışma yaptırılacak sigortalılara ait kısa çalışma dönemi ve kısa çalışma sürelerine ilişkin bilgileri içeren listeyi bildirme yükümlülüğü getirilmiştir. Ayrıca, işveren tarafından farklı tarihlerde aynı başvuru gerekçesi ile birden fazla kısa çalışma talebinde bulunulması halinde, kısa çalışma dönemi için azami süre olarak öngörülen üç aylık sürenin ilk talebin kısa çalışma başlangıç tarihinden itibaren hesaplanacağı; belirlenen kısa çalışma dönemi içerisinde kalması koşuluyla, işveren tarafından her bir sigortalı için uygulanacak kısa çalışma başlama tarihlerinin birbirinden farklı belirlenebileceği aynı madde hükmünde düzenlenmiştir. Kısa çalışma talebinde, kısa çalışma uygulamasına tabi tutulacağı bildirilen sigortalılar için kısa çalışma döneminin, sigortalıların iş sözleşmesinin sona ermesi, aynı işverene ait diğer işyerine nakledilmeleri veya iş sözleşmelerinin askıya alınması durumları hariç, dört haftadan az olamayacağına da yer verilmiştir.
- İşverenler tarafından yapılacak olan kısa çalışma taleplerinin uygunluğuna ilişkin tespitlerin yapılması kapsamında tespiti yapacak ve talebi değerlendirecek olan merciiler ve uygunluk tespitine ilişkin detaylara Önceki Yönetmelik’ten farklı olarak detaylı biçimde madde 5 hükmünde yer verilmiştir.
- Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları yeniden düzenlenerek kısa çalışma ödeneğinden yararlanacak olan sigortalıların kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son üç yılda en az 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olması koşulları getirilmiştir.
- Önceki Yönetmelik’te işsizlik ödeneği miktarı kadar belirlenen günlük kısa çalışma ödeneği miktarı aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ı olarak belirlenmiştir. Kısa çalışma döneminin hesabında, kısa çalışmanın başladığı ve sona erdiği ayların fiili gün sayısı üzerinden; kısa çalışma dönemine dahil olan ara ayların ise, Şubat ayı dahil olmak üzere, 30 gün üzerinden değerlendirileceği ve sigortalının çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarının, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve İŞKUR tarafından birlikte ödeneceği düzenlenmiştir. Ayrıca, Yönetmelik’te yer alan düzenleme uyarınca, kısa çalışma ödeneğinin damga vergisi haricinde herhangi bir vergiye tabi tutulamayacağı ve kısa çalışma ödeneğinin eski düzenlemede yer alan her ayın sonu yerine her ayın beşinci gününde sigortalıya ödeneceği belirlenmiştir. İşyerinde iş sözleşmesi askıda olan sigortalı adına kısa çalışma talebinde bulunulabilmesi için söz konusu sigortalının kısa çalışma başlama tarihi veya öncesinde işe başlatılmış olması gerekliliği de ilgili madde hükmünde düzenlenmiştir.
- Yönetmelik’te yer alan yeni düzenleme uyarınca, kısa çalışma ödeneğinin, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla fiilen gerçekleştirilen kısa çalışma süresi üzerinden verileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda, Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilen aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile uyumlu bir şekilde fiilen gerçekleştirilen kısa çalışma süresinde, haftalık çalışma süresinin en az üçte bir oranında azaltılmış olması kuralı aranmayacaktır.
- Yönetmelik kapsamında, Önceki Yönetmelik’ten farklı olarak, kısa çalışma ödeneğinin durdurulması haline ilişkin düzenleme getirilmiştir. İlgili madde uyarınca, kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme esnasında işverenin ödenek alan sigortalıların çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin müfettiş tarafından tespit edilmesi ve bu duruma ilişkin müfettiş tarafından yazılı talepte bulunulması halinde hakkında hatalı bilgi verilen sigortalı sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulacaktır.
- Yönetmelik ile birlikte, Önceki Yönetmelik içeriğinde düzenlenmiş olan “kısa çalışma ödeneğinin kesilmesi” halleri “kısa çalışma ödeneğinin kesilmesi ve durdurulması” biçiminde daha ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. İlgili düzenleme uyarınca, kısa çalışma ödeneği alan sigortalıların, kısa çalışmaya tabi tutuldukları işyerinde iş sözleşmelerinin sona ermesi, farklı işyerine nakledilmeleri, iş sözleşmelerinin askıya alınması, yaşlılık aylığı almaya başlamaları, herhangi bir sebeple silahaltına alınmaları, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işlerinden ayrılmaları, tutuklanmaları, hüküm giymeleri, yurt dışına çıkmaları, ölümleri hallerinde söz konusu durumlardan herhangi birinin gerçekleştiği tarih itibarıyla kısa çalışma ödeneklerinin kesileceği veya durdurulacağı belirtilmiştir. Ayrıca, Yönetmelik uyarınca, Önceki Yönetmelik’ten farklı olarak sigortalının geçici iş göremezlik raporu edinmesi durumunda raporun başladığı tarih itibarıyla kısa çalışma ödeneğinin kesilecek olması düzenlemesi kısa çalışma ödeneğinin durdurulacağı şeklinde değiştirilmiştir. Yönetmelik uyarınca yukarıda yer vermiş olduğumuz kısa çalışma ödeneğinin durdurulması veya kesilmesine sebebiyet verecek hallerden herhangi birinin ortaya çıkması halinde işveren tarafından İŞKUR’a bildirim yapılması gerekmektedir. İşverenin bildirim yükümlülüğüne aykırı hareket etmesi halinde yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir. Bildirim yükümlülüğüne aykırılık halinin sigortalının kusurundan kaynaklanması durumunda ise yapılan fazla ödemeler, ölen sigortalılara ait fazla ödemeler hariç, yasal faizi ile birlikte sigortalıdan tahsil edilecektir.
- Yönetmelik uyarınca, işyerinde kısa çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalıların bulunduğu işverenin sigortalıların çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutması ve talep edilmesi halinde ibraz etmesi gerekmektedir.
- Önceki Yönetmelik içeriğinde yer alan, kısa çalışmanın erken sona ermesi halinde işverenin 6 işgünü öncesinde durumu bildirme zorunluluğuna uyulmaması halinde uygulanacak olan yaptırım Yönetmelik ile birlikte belirlenmiştir. Yönetmelik uyarınca, işverenin kısa çalışmanın erken sona ermesine ilişkin bildirim yükümlülüğüne aykırı olarak geç bildirimde bulunması halinde meydana gelen yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
Sonuç
Bakanlık tarafından yayımlanmış olan Yönetmelik uyarınca, kısa çalışma talebinde bulunulması açısından gerekli olan koşullar genişletilerek, kısa çalışma taleplerinin uygunluk tespitine ilişkin değerlendirme süreçleri detaylı biçimde düzenlenmiş olup, kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşullarından biri olan sigortalının prim ödeme gün sayısına, kısa çalışma ödeneği miktarına ve ödenmesine ilişkin konularda değişiklikler öngörülmüştür. Ayrıca, kısa çalışma ödeneğinin iş müfettişlerince denetimine ve bu denetime bağlı olarak kısa çalışma ödeneğinin durdurulmasına dair yeni düzenlemeler getirilmiştir. İşverenin kısa çalışmaya tabi olan sigortalıların çalışma sürelerine ilişkin kayıt tutma yükümlülüğü başta olmak üzere Yönetmelik ile getirilen değişikliklerin dikkatle incelenmesi ve 1 Mart 2024 tarihinden sonra başlamış olan kısa çalışma uygulamalarının Yönetmelik uyarınca getirilen düzenlemelerle uyumlu hale getirilmesi için çalışmaların yapılması önem arz etmektedir.
